زردی در نوزادان چیست؟

اگرچه زردی در نوزادان رایج است اما به طور کلی اصطلاح زردی به افزايش ميزان بيلي روبين در خون اطلاق شده  كه ممكن است ناشي از افزايش بيلي روبين مستقیم يا غير مستقیم باشد.

بيلي روبين يكي از مواد زائد ناشی ازتخریب هموگلوبين بوده كه  از شكستن  گلبول قرمز  بوجود مي آيد. هموگلوبین  به بيلي روبين غير مستقیم تبديل مي شود كه يك ماده غير قابل حل است كه به آلبومين خون باند مي شود.

بيلي روبين در كبد از  آلبومين جدا شده و با اسيد گلوكورونيك آميخته شده و ماده خيلي حلّال را توليد مي كند كه بيليروبين مستقیم ناميده مي شود و در صفرا ريخته مي شود.  اكثر مقادیر بيليروبين از طريق مدفوع و مقدار كمي از طريق ادرار دفع می شود.

درجه زردی در نوزادان چیست؟

درجه زردی نوزادان در روز‌های بدو تولد به دلیل سطوح بالای بیلی روبین خون تغییر می‌کند. با توجه به روز‌هایی که از تولد نوزاد می‌گذرد سطح بیلی روبین خون و شدت آن اندازه گیری می‌شود. در صورتی که در ۲۴ ساعت اول زندگی نوزاد بیلی روبین بالاتر از ۵ باشد، شدت آن زیاد است و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

اما در صورتی که این درجه زردی در نوزادان تازه متولد شده در روز‌های بعدی نشان داده شود طبیعی بوده و در صورتی غیر عادی محسوب می‌شود که درجه زردی به عدد ۷ تا ۸ برسد.

دلايل احتمالي زردی در نوزادان شامل:

1. عوامل طبیعی
2. افزايش توليد بيليروبين (مثلاً بيماريهای لیز کننده خون شامل ناسازگاریهای گروه خونی و RH، عيوب بيوشيميايي، كوفتگي ها)
3. ظرفيت مختل كبد از نظر ترشح بيليروبين مستقیم (مثلاً كمبود آنزيم، انسداد مجاري صفراوي)
4. توليد زياد و دفع كم (مثلاً عفونت منتشر خون)
5. برخي جريانات بيماري (مثلاً کم کاری مادرزادی تیروئید، گالاكتوزمي (نوعی اختلال در سوخت و ساز قندها)، شيرخواران مادران ديابتي)
6. استعداد ژنتيكي براي افزايش توليد بیلی روبین (آمريكائي هاي بومي – آسيايي ها)
7.  ارتباط با تغذيه از پستان شامل:

•  زردي زودرس در 4-2 روزگي شروع مي شود و به علت كم بودن شير مادر
•  زردي ديررس كه در 7-5 روزگي شروع مي شود بعلت وجود ماده ای در شير مادر كه باعث مهار تبدیل بیلی روبین غیر مستقیم به مستقیم  .

ارزشيابي تشخيصي:

 درجه زردي در نوزدان بوسيله بيليروبين سرم سنجيده مي شود. میزان طبيعي بيليروبين غیر مستقیم 0/2 – 1/4 mg/dl است. در نوزاد سطح آن بايد به بيش از 5mg/dl برسد تا اينكه زردي قابل رؤيت را ايجاد كند.

معيارهاي زير شاخص هايي از زردي غیر طبیعی بوده كه در صورت بروز نياز به بررسي مجدد علت زردي دارد.

1. پيدايش زردي طي 24ساعت  اول تولد
2. تداوم زردي پس از 1 هفته(نوزاد ترم) الي 2 هفته (نوزاد زودرس)
3.  سطح کلی بيليروبين سرم بيش از 12-13 mg/dl در نوزادان رسیده (ترم) و بیش از 10-14mg/dlدرنوزادان زودرس (پره ترم)
4. افزايش بيليروبين سرم بيش از 5mg/dl در 24ساعت       
5. بيليروبين مستقيم  بيش از 1/5 -2 mg / dlیا بیش از 20% سطح کلی بیلیروبین

عوارض:

بيلي روبين غير مستقیم براي سلولهای عصبی  خيلي سمي مي باشد لذا نوزاد با زردي شديد در خطر بروز صدمه مغزی ناشی از بيليروبين است. وقتي كه وضعيت هاي خاص غير طبيعي همچون عفونت خوني علاوه برسطح بالاي بيليروبين رخ مي دهد افزايشي در نفوذپذيري سدخوني مغزی نسبت به بيليروبين غيرمستقیم ظهور يافته و لذا آسيب احتمالي غيرقابل برگشت مغزي رخ مي دهد.

علائم مقدماتي شامل كاهش فعاليت، تحريك پذيري و عدم تمايل به تغذيه است. طي چند روز اينگونه يافته هاي جزئي با سفت شدن اندامهاي فوقاني و تحتاني، تب،گريه، تحريك پذيري و حملات تشنجی  ادامه مي يابد.

نوزادان مبتلا به زردیهای خیلی شدید درمان نشده در روزهای اول زندگی نهايتاً از آسيب سيستم عصبي به درجات مختلف شامل عقب ماندگي مغزي، پرتحركي با نقص تمركز(ADHD)، حركات غير ارادي پيچ و تاب خوردن، اختلالات رفتاري، مسايل دركي و از دست دادن شنوايي حسي – عصبي رنج خواهند برد.

تدابير درماني:

اهداف اوليه در درمان زردی پيشگيري از صدمه مغزی ناشی از بيليروبين است. نوع اصلي درمان استفاده از فتوتراپي (لامپهای مخصوص با طول موج مشخص که با لامپهای مهتابی خانگی متفاوت است) می باشد. تعويض خون معمولاً جهت كاستن سطح زياد و خطرناك بيليروبين بوده كه در بيماريهای لیزکننده خون رخ مي دهد.

شيرخواراني كه تحت فتوتراپي هستند بطور عريان تحت منبع نور قرار داده و مكرراً وضعيت او تغيير داده مي شود تا اينكه تمام سطح بدن در معرض نور قرار گيرد. علاوه بر ناحیه تناسلی، چشم هاي شيرخوار بوسيله روكش تيره براي جلوگيري از تابش نور بسته مي شود. اين روكش چشمي بايد اندازه مناسب داشته و بطور صحيح نيز بسته شود تا چشم ها كاملاً پوشیده باشند ولي بايد از بسته شدن سوراخهای بيني خودداري شود.

مدفوع زرد متمايل به سبز شل، جوشهای موقت پوستي، تب، کم آبی بدن، اختلالات الكتروليتي مثل کاهش کلسیم خون از دیگر عوارض  بعد از فتوتراپی است که باید مورد توجه قرار گیرد.لازم به ذکر است درمانهای سنتی از جمله استفاده از شیر خشت و ترنجبین تاثیر چندانی در پایین آوردن میزان زردی نوزادی نداشته و ممکن است بعلت وجود ناخالصی مشکلاتی در نوزاد ایجاد نماید.

هشدار:

والدین گرامی همواره به زرد شدن سفیدی چشم و سر و صورت نوزادتان در روزهای اول تولد توجه کنید. ممکن است شما تجربه کافی در تشخیص زردی در نوزادان نداشته باشید.

تخمین میزان و شدت زردی نوزاد با چشم و بدون انجام آزمایش بخصوص در نوزادانی که رنگ پوست تیره ای دارند مشکل است لذا بهتر است به نوزاد لباس سفید بپوشانید و رنگ پوست وی را در اتاقی با نور کافی و ترجیحا نور روز و از پشت پنجره بررسی نمایید.

شیردهی نوزاد را مکررا ادامه دهید و در صورت بروز هر گونه شک، بر اساس جدول زمانی تعیین شده توسط پزشک معالج جهت بررسی دقیق تر مراجعه فرمایید.